Aşhanada giňden ulanylýan gök önümleriň biri bolan soganyň dünýäde 20 töweregi görnüşi bar.Tagam sanawnamasynda sogansyz taýýarlanýan naharlar az bolup, islendik nahara azyndan bir sogan goşulýar. Şol sebäpli gök bakja önümleriniň arasynda sogany has köp arassalaýarys.
Urmaz, sögmez agladar diýlişi ýaly, soganyň gabygyny aýranymyzdan gözümizden ýaş akyp başlaýar. Ýakynlarymyzyň Goý, aglama, aglanyňa degmez, kim göwnüňe degdi?diýip, henek atmagyna garamazdan, sogany arassalap, dograp bolýançak aglap oturýarys.
Sogan näme üçin gözümize girýär?Näme üçin gözümizden ýaş bölünip çykmaga mejbur edýär?
Soganlar maşgalasy iýilýän bölegi ýer astynda bitýän ösümlikler bolup, syçandyr, gemrijilerden goranmak üçin ýörite kislota bölüp çykarýar.Syn eden bolsaňyz, meýdanda gazylyp alnan soganyň gemrijiler tarapyndan gädilen ýerini gören dälsiňiz.
Sogana guş ýa-da beýleki mör-möjekler hem degip bilmeýär.Sogan gabygyndan aýrylanda fermentleri we sulfen kislotasyny bölüp çykarýar.Bu birleşmeler gaz halyndaky propanetial S-oksidini öndürýärler.
Bu oksid göz bilen garşylaşanda gözýaş bölünip çykmagyna sezewar edýär.Propanetial S-oksidi gabaklary ýapýan we goraýan suw gatlagyna degende kükürt kislotasyna öwrülýär.Emma bu himiki täsirleşme göz üçin zyýansyzdyr.
Sogan arassalananda gözdäki nerw damarlary gözi arassalamak üçin gözýaş öndürip başlaýarlar.
Soganyň görnüşine bagly
Soganyň ýiti tagamyna görä dürli görnüşi bar. Adatça ak sogan ýumşak hem-de göze az täsir edýär diýlip hasaplanýar. Gündelik durmuşda ulanylýan sary soganyň hem ýetişdirilen ýerine we hiline görä, ajylygy üýtgeýär. Bularyň iň ajysy gyzyl sogan hasaplanýar. Ýaňy köke duran, boglup satylýan ýaş soganyň hem ajyrak görnüşleri bolýar. Ýöne ýaş sogan gözüňi ýaşartmaýar.
Nädip öňüni almaly?
Sogan näçe suwly we ajy bolsa-da, göze täsir etmeginiň öňüni alyp bolýar. Ilki bilen sogan arassalananda uzak araçägi saklamaly. Soňra bolsa ony suwly gaba salyp, suwuň içinden alyp dogramaly. Arassalan wagtyňyzda soganyň suwy gözüňize syçrasa, akar suwda ýuwmaly. Eger-de, sogana göz gijilewügiňiz bar bolsa, gözüňize sowuk suwa ezilen esgi ýa-da hyýar dilimini goýmaly.