Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu'da kutlanan mevsimlik bayram ve şenlikler arasında yer alıyor.Bu yıl da birçok etkinliklerle yurt genelinde kutlanması beklenen Hıdırellez ne zaman?
Hıdırıllez bayramı nedir, ne zaman kutlanır? İşte Hıdırellez gelenekleri...HIDIRELLEZ BAYRAMI NEDİR?Hıdırellez ya da Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu'da kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir.Baharın habercisi kabul edilen, Hızır ve İlyas peygamberlerin her yıl buluştuklarına inanılan "Hıdırellez", farklı gelenek ve inanışlarla kutlanıyor.
Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, dünyada darda kalanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile denizlerin hakimi olduğuna inanılan İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olarak düşünülür ve kutlanır.
Gregoryen takvimi (Miladi takvimi)ne göre 6 Mayıs, eskiden kullanılan Rumi takvim olarak da bilinen Jülyen takvimine göre 23 Nisan Hıdırellez günüdür. 6 Mayıs'tan başlayıp 4 Kasım'a kadar olan süre Hızır Günleri adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım'dan 5 Mayıs'a kadar olan süre ise Kasım Günleri adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır.
Bu yüzden 5 Mayıs günü gecesi kış mevsiminin bitip sıcak yaz günlerinin başladığı anlamına gelmektedir.Türkiye'de Hıdrellez Bayramı 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece kutlanır.Bugün Hıristiyanlarca da baharın ve doğanın uyanmasının ilk günü olarak kabul edilir; bu günü Rum Ortodoks Patrikhanesi¦Rum Ortodokslar Aya Yorgi, Katolikler "Aziz George" günü olarak kutlamaktadırlar.
Hıdırellez'in UNESCO'nun 'İnsanlığın Somut Olmayan Kültür Mirası Listesi'ne alınması amacıyla 2010 yılında çalışmalar başlatılmıştır.HIDIRELLEZ'İN KÖKENİ NEDİR?Rivayetlere göre; Hızır, İlyas ve İskender-i Zülkarneyn, birlikte ölümsüzlük suyunu aramaya çıkmış.
Su, Karanlık Ülkesi denilen bir yerdeymiş.Bir diğer rivayete göre ise bu Ab-ı Hayat yani ölümsüzlük suyu İstanbul'da Yuşa Tepesi'ndedir.Bir müddet sonra karanlıklar ülkesine varırlar, Hızır ile İlyas bu suyun kaynağını bulup hem içer hem yıkanırlar ancak İskender'e bunu söylemezler. İskender bir süre sonra vefat eder.
Hızır ve İlyas ise hem sonsuz bir hayata hem de inanılmaz bir fiziki güce kavuşurlar.O gün bu gündür; Hızır'ın karada, İlyas'ın denizde zorda kalanların yardımına koştuğuna inanılmaktadır.
HIDIRELLEZ NE ZAMAN KUTLANIR?Her yıl 6 Mayıs'ta kutlanan Hıdırellez asırlardır Türkiye'nin yanı sıra Balkanlar ile Kazakistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Azerbaycan gibi ülkelerde geleneksel bir bayram olarak biliniyor.
Hıdrellez bahar bayramı niteliğinde kutlanan mevsimlik bayramlardandır.Hıdrellez Hızır ile İlyas adlarının birleştirilmesinden meydana gelip, yazın başlangıcı sayılan 6 Mayıs (Rumi 23 Nisan) gününe verilen addır.Her yıl 5-6 Mayıs'ta kutlanan Hıdırellez, 2017 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alınmıştı.
Baharın gelişi, doğanın canlanması ile hayatlarına bereket dolmasını uman insanlar, 5 Mayıs akşamından 6 Mayıs sabahına kadar süren Hıdırellez'i çeşitli etkinliklerle geçirirler.HIDIRELLEZ GELENEKLERİ NELERDİR?Bu önemli günde sağlık, bolluk, bereket, şans getirileceğine inanılan ve yöreden yöreye değişen farklı ritüelleri hala görmek mümkün.
Geçmişten bugüne uzanan bu geleneklerin kimisi şehirleşmenin etkisiyle unutulmaya yüz tutarken bazıları ise hala yaşatılmaya çalışılıyor.Hıdırellez denince akıllara ilk olarak her tür hastalık ve kötülükten korunmak için yakılan ateşin üzerinden üç kez atlanması ve dileklerin kağıda yazılarak gül ağacının altına gömülmesi ya da asılması geliyor.
O gün yapılan bir başka ritüele göre deniz ya da dere kenarından dilek tutularak toplanan 41 taş 1 yıl boyunca saklanıyor bir sonraki Hıdırellez'de bu taşlar suya atılıp, yenisi toplanıyor.
Deniz kenarından kırık dalgalardan bir kaba doldurulan deniz suyu da bolluk ve bereket için evin içerisine serpiliyor. Üzerine çeşitli dilek, niyet yazılan kağıtlar açık olarak ve yavaşça bir akarsuya bırakılıyor.
Otlarda biriken çiğ damlalarından yoğurt yapılıyor ve hamur mayalanıyor.Bekar kızlardan alınan yüzük, kolye ve boncuk gibi eşyalar içerisi su dolu çömleğin içerisine konup, çömleğin ağzına yeşillik bırakılarak üzeri kırmızı bir yemeni ile örtülüp kilitlenerek gül ağacının dibine bırakılıyor.
Ertesi gün çömlek başına toplanan kızlardan birinin üzerinden kilit açılarak maniler eşliğinde çömlekteki eşyalar çıkarılıyor.Bereket getireceği düşünülerek keselere konan bakliyat, gül ağacına asılarak 1 gece bekletiliyor, bu malzemeler 1 yıl boyunca yemeklere az az konarak tüketiliyor.
Kurulan salıncakta oturan genç kızı bu kişiyle evlenmek isteyen delikanlı sallıyor.Verim vermeyen ağacın yanına balta ile gidilerek ürün vermesi yoksa kesileceği söyleniyor.HIDIRELLEZ GECESİ GELENEKLERİ Hıdrellez gecesi veya üç gün önce sokak kapısının üzerine Mushaf konur. İnsanlar ve hayvanlar bunun altından geçer.
Bunun amacı hayvanların sağlıklı olması ve bol süt vermesidir. İnsanlara uğur getirmesidir.Hıdrellez gecesi bir gül fidanının dibine dilekler adanır, dilekler şekillerle belirlenir.Ev istenirse topraktan, kiremitten ev, bebek istenirse bebek, para istenirse gül dibine gümüş para konur.
Dileklerin gerçekleşmesi için Hıdrellez uğuruna içtenlikle inanmak gerekir.Hıdrellez gecesi iki ekmek mayalanır, kenara konur.Birine varlık diğerine yokluk denir.Sabah niyet tutulan hamur kabarırsa o yılın var yılı eğer kabarmazsa yok yılı olacağına inanılır.
Hıdrellez gecesi her evin kapısına yeşil otlar, özellikle ısırgan otu asılır.Bundan amaç hayvanların bol süt vermesidir.Diğer bir inanmaysa Hıdrellez gecesi ısırgan asılan eve yapılan büyü tutmaz.
Yapılan büyü bozulur.Hıdrellez gecesi dört yol ağzında ateş yakılır, eski hasırlar yakılır, üzerinden en az üç kere atlanır.Hıdrellez gecesi ateşin üstünden atlanınca bir kış boyu insanın üzerine çöken uyuşukluğun ve hareketsizliğin ve atılacağına inanılır.
Aynı zamanda inanışa göre atlama anında dertler kederler de dökülürmüş.Hıdrellez gecesi kapı yanına taş konur.Eğer taşın altı karınca dolarsa o yıl bolluk, bereket olacağına inanılır.
HIDIRELLEZ SABAHI GELENEKLERİ Sabah güneş doğmadan kalkılır.Dut ağacının köküne ''Dut, belimin ağrısını yut'' diyerek bel vurulur.Böylelikle bel ağrılarından kurtulacağına inanılır.Hıdrellez sabahı dere veya deniz kenarına gidilip sağlık için el yüz yıkanır.
Hıdrellez sabahı çimenlerde sağlık, uğursuzluktan ve baş dönmesinden arınmak için yuvarlanılır.Hıdrellezden bir gün önce toplanan 40 çeşit ot dere suyuyla kaynatılır.Otların posaları süzülür.O suyla Hıdrellez sabahı yüksek bir yere çıkılır. İnanışa göre ne kadar yükseğe çıkılırsa saçların o kadar uzayacağına, sağlıklı ve parlak olacağına inanılır.
Güneş doğmadan önce kırlara çıkılır, çiçek ve otların üstündeki çiğler toplanır, ele yüze sağlık ve siğilleri yok etmek için sürülür.Bu çiğle mayalanan sütün yoğurt olacağına inanılır.Ayrıca bir gece önceden dışarıya asılan yünden yapılmış giysi ve çorapların üstüne çiğ yağarsa güve tutmayacağı inancı yaygındır.
Genç kızların, akraba delikanlıların veya nişanlıların özel eşyaları Hıdrellez gecesi köyün içinde bir gül dibine gömülür.Delikanlılar bu eşyaları Hıdrellez sabahı gün doğana kadar bulmak zorundadırlar.Aksi halde eşyasını saklayanın dileğini yerine getirmek zorundadır.
Salıncakta sallanırken bir ağaç dalı kopartılır.Sallanırken (Dağlara, taşlara, ulu ulu ağaçlara hastalık, bana sağlık) diyerek dal atılır.Bu yolla hastalıkların vücuttan atılacağına inanılır.HIDIRELLEZ GÜNÜ NELER YAPILMAZ?
Hıdırellez inanışına göre yapıldığı zaman bereket, sağlık, şans ve mülk getireceğine inanılan uygulamalar yapıldığı gibi yapılmasının uygun görülmediği davranışlar da bulunuyor.Doğaya zarar verilmemesi, süt sağılmaması, çift sürülmemesi, boya ve badana yapılmaması, dikiş dikilmemesi, çamaşır yıkanmaması, un elenmemesi, makas tutulmaması gibi inanışlar da yer alıyor.
HIDIRELLEZ GÜNÜ YAPILMASI UYGUN GÖRÜLMEYENLER Hıdırellez inanışına göre yapıldığı zaman bereket, sağlık, şans ve mülk getireceğine inanılan uygulamalar yapıldığı gibi yapılmasının uygun görülmediği davranışlar da bulunuyor.Doğaya zarar verilmemesi, süt sağılmaması, çift sürülmemesi, boya ve badana yapılmaması, dikiş dikilmemesi, çamaşır yıkanmaması, un elenmemesi, makas tutulmaması gibi inanışlar da yer alıyor.