Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının öncelikli demir yolu ulaşım politikaları ile yüksek hızlı ve hızlı demir yolu hatlarını genişletme çalışmalarıyla 2002'den bu yana, 2 bin 251 kilometre hızlı tren (YHT) hattının inşası yapıldı.
Anadolu Ajansının (AA), Cumhuriyet'in 100. Yıl Dönümü nedeniyle hazırladığı dosya haberler kapsamında, bu haberde, Türkiye'nin demir yolu hatları alanındaki atılımları ele alındı.
AA muhabirinin Bakanlıktan edindiği bilgiye göre, Türk demir yolu tarihi, ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir- Aydın hattının, bir İngiliz şirketine verilen imtiyazla 1856'da yapılmasıyla başladı.
Söz konusu tarihten 1922'ye kadar Osmanlı topraklarında, Rumeli ve Anadolu- Bağdat hattının da içinde bulunduğu toplam 8 bin 619 kilometrelik demir yolu hattı yapıldı.
Cumhuriyet sonrası döneme bakıldığında demir yolu hatları milli çıkarlar doğrultusunda yapılandırıldı, özellikle 1950'ye kadar demir yolu ağırlıklı bir dönem geçirildi.
Ekonomik gelişmenin ülke düzeyinde yayılmasını sağlamak için özellikle az gelişmiş bölgelere ulaşılması amaçlandı. Bu çerçevede 1927'de Kayseri, 1930'da Sivas, 1931'de Malatya, 1933'de Niğde, 1934'te Elazığ, 1935'te Diyarbakır, 1939'da Erzurum, demir yolu ağına bağlandı.
Ayrıca, ana hatları birbirine bağlayan ve demir yolunun ülke düzeyine yayılmasında önemli payı olan iltisak hatlarının yapımına da ağırlık verildi. Bu kapsamda Cumhuriyet dönemi öncesinden devralınan 3 bin 714 kilometrelik demir yolu ağına 1923-1950 döneminde 3 bin 780 kilometrelik demir yolu ağı daha eklendi ve toplam hat uzunluğu 7 bin 671 kilometreye ulaştırıldı.
Söz konusu tarihten 2002'ye kadar ise kara yolları yatırımlarına öncelik verilirken, 1950'de 7 bin 671 kilometrelik demir yolu ağı, 2002'ye kadar ancak 10 bin 940 kilometreye yükseltilebildi.
2002 sonrası dönem
Demir yolu ağlarının artırılması 2002'den sonra tekrar ivme kazandı. 2023'te demir yolu ağı 13 bin 919 kilometreye ulaştırıldı. Türkiye'de, öncelikli demir yolu ulaşım politikaları ile yüksek hızlı ve hızlı demir yolu hatları da genişletiliyor.
Stratejik konumu itibarıyla doğu ile batı arasında köprü konumunda olan ülkede, 2002'den bu yana öncelikli ulaşım politikalarıyla 2 bin 251 kilometrelik YHT hattı inşa edildi.
Marmaray Boğaz Tüp Geçişi sayesinde Asya ile Avrupa kıtalarının kesintisiz demir yolu hattı ile birleştirilmesi ve Gebze- Halkalı Banliyö Hattı'nın modernizasyonu, Asya ile Avrupa kıtaları arasında kesintisiz kent içi banliyö taşımacılığının yapılmasını sağladı.
Ankara- İstanbul, Ankara- Konya, Ankara- Eskişehir, Konya-İstanbul, Ankara- Karaman, İstanbul-Karaman, Eskişehir-İstanbul ve en son 26 Nisan 2023'te işletmeye açılan Ankara-Sivas hatlarında işletilen YHT'ler, ayrıca bölgesel trenler ya da otobüs bağlantılı kombine taşımacılıkla birçok şehre seyahat süresini önemli ölçüde kısaltıyor.
YHT'ler hafta içi günlük 64, hafta sonu günlük 68 seferde günde ortalama 40 bin kişiye hizmet veriyor. Ankara-İstanbul arasında işletilen YHT'lerle 30 Eylül 2023'e kadar 19 bin 668 günlük taşıma sayısına ulaşılarak, yeni bir rekora daha imza atıldı.
YHT'lerin işletmeye alındığı tarihten 4 Ekim'e kadar yaklaşık 78 milyon 603 bin 339 yolcu taşındı. Söz konusu trenlerde seyahat eden yolcuların memnuniyet oranı yüzde 97 olarak belirlendi.
Öte yandan, Ankara'da Başkentray, İzmir'de İZBAN ile kenti içi raylı sistemler, metro standardına getirildi.
Bakü-Tiflis- Kars Demiryolu Hattı'nın inşası, 11 bin 668 kilometrelik mevcut sistemin yenilenmesi ve modernizasyonu, demir yolu taşımacılığının serbestleştirilmesi, milli ve yerli demir yolu sanayisinin geliştirilmesi doğrultusunda olmak üzere yüzlerce önemli yatırım gerçekleştirildi. Bu yatırımlar sonucu yüksek hızlı ve hızlı demir yolu hatlarının inşa edilmesiyle YHT'ler 11 şehre doğrudan ulaştı.
Konvansiyonel ana hat ve bölgesel trenler
Günde ortalama 44 bin yolcuya hizmet veren konvansiyonel ana hat ve bölgesel trenler, ülkenin dört köşesine ekonomik ve rahat seyahat imkanı sağlarken, iç turizme de önemli katkılarda bulunuyor.
Doğu, Güney, Van Gölü, Göller, İzmir Mavi ve Ankara ekspresleri başta olmak üzere farklı güzergahlarda işletilen trenlere seyahatseverlerin ve fotoğraf tutkunlarının ilgisi de artıyor.
Türkiye, genelinde 16 güzergahta ana hat treni işletiliyor.
Marmaray'ın Ayrılık Çeşmesi-Kazlıçeşme kesimi 29 Ekim 2013'te, Gebze-Halkalı kesimi ise 13 Mart 2019'da işletmeye açıldı. 76 kilometre uzunluğunda, 43 istasyona sahip Marmaray ile Gebze-Halkalı Hattı'nda seyahat süresi 108 dakikaya indi.
Taşımacılık
Demir yolu taşımacılığının serbestleştirilmesi çalışmaları bağlamında devlet eliyle kurulan TCDD Taşımacılık AŞ Genel Müdürlüğü demir yolu tren işletmecisi, TCDD Genel Müdürlüğü demir yolu altyapı işletmecisi olarak yapılandırıldı. Özel sektörün demir yolu taşımacılığı yapmasının önü açıldı.
Yurt içi yük taşımalarının yanı sıra Türkiye'den, Batı'da Bulgaristan, Macaristan, Almanya, Avusturya, Polonya, Romanya, Çekya, Bosna-Hersek, Slovakya, Sırbistan ve Fransa gibi Avrupa'da birçok noktaya, Doğu'da İran, Afganistan ve Pakistan'a, kuzeyde Rusya'ya, Orta Asya'da Gürcistan, Azerbaycan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Çin'e yük taşımacılığı yapılıyor.
Bu kapsamda geçen yıl yurt içi ve yurt dışı olmak üzere, toplam 32,24 milyon ton yük taşındı.
Milli ve yerli tren çalışmaları
TÜRASAŞ çatısı altında milli ve yerli demir yolu sanayisinin geliştirilmesi çalışmalarına başlandı. TÜRASAŞ'tan 95 milli elektrikli anahat lokomotifi ile 20 dizel elektrikli anahat lokomotifi temini planlanıyor.
Yerli ve milli olarak üretilen 2 elektrikli yolcu tren seti (EMU), mayıstan bu yana Adapazarı-Gebze parkurunda hizmet veriyor.
BTK ve Orta Koridor hatları
BTK Demiryolu Hattı ve Orta Koridor ile Türkiye üzerinden geçen uluslararası demir yolu koridoru oluşturuldu ve Türkiye'nin lojistik üs olması yönünde önemli projelerin etap etap hayata geçirilmesine başlandı.