Türkmenistanda adatdan daşary aýazly howa dowam edýärkä, ýurduň Ahal, Balkan, Mary we Lebap welaýatlarynda iri we ownuk şahly mallaryň aşa sowuk howada haram ölýändigi, guşçulyk hojalyklarynda towuklaryň keteklerde sowukdan doňup galýandygy barada aladaly habarlar gelip gowuşýar. Bu aralykda, geçen hepdäniň ahyrynda Tagtabazar we Serhetabat etraplarynda dag gerişlerindäki garyň göçmegi zerarly müňlerçe goýun-geçi heläk boldy.
Soňky birnäçe hepde bäri ýurduň dürli sebitlerinde adatdan daşary sowuk howa saklanyp galýar. Howanyň temperaturasynyň gündogar we günorta-gündogar sebitlerde -25 gradusa, demirgazyk sebitlerde -22 gradusa we günbatar sebitlerde -18 gradusa çenli pese gaçan halatlary boldy. Aýazly howa maldarçylyk we guşçulyk fermalarynda öý haýwanlaryny heläk edýär.
Ýurduň günorta-gündogar sebitlerinde çarwadarlar öri meýdanlardaky doňakçylygyň mallara agyr zarba urýandygyny aýdýarlar.
“Öri meýdanlarda indi tas 10 günden gowrak wagt bäri ýatan gar we dowam edýän sowuk howa sebäpli owlak-guzular, goýun-geçiler we düýeler haram ölýär. Iri şahly mallaryň toýnaklary sowukda gopýar, mallaryň dillerinde ýara döräp, haram ölýärler”diýip, bir maryly çopan Azatlyk Radiosynyň habarçysyna gürrüň berdi.
Hepäniň ahyrynda Mary welaýatynyň Tagtabazar etrabynda güýçli gar ýagdy. Azatlygyň habarçylary serhetýaka Serhetabat we Tagtabazar etraplarynda dag gerişlerindäki garyň göçmegi zerarly dag eteklerinde 2-3 müň töweregi goýun we geçiniň garyň aşagynda galyp, heläk bolandygyny habar berýärler.
Lebaply çarwadarlar sebitde höküm sürýän sowugy 2008-nji ýylyň gyş aýlarynda bolan sowuk howa bilen deňeşdirýärler. Maldarçylyk bilen meşgullanýan hojalyklar aşa sowugyň täsiriniň sowuk tamamlanandan soň, has-da ýiti duýulmagyndan howatyr edýärler.
Şol bir wagtda, çarwadarlar doňakçylyk dowam edýän öri meýdanlarda aşa sowukdan gatap galan guşlara duş gelýändiklerini aýdýarlar.
“Meýdanlarda guşlar sowuga çydaman gatap galdy. Itler meýdanlarda gatap galan guşlary tapyp alýarlar. Itleriň agzynda guşlary görmek bolýar. Mal ýataklarda mallaryň burnundan gan akýar. Mallar iýýän iýmini zordan iýýär” diýip, maldarlar aýdýarlar.
Azatlygyň çarwadar söhbetdeşleri howa maýlap başlandan soňra, sowugyň täsiriniň mallarda has erbet duýuljakdygyny, öňümizdäki ýekşenbelerde, bazar günlerinde mal bazarlarynda mallaryň sanynyň köpeljekdigini çaklaýarlar. Çarwadarlar iri şahly mallaryň sowukda öýkenini sowuk alýandygyny, mallaryň işdäsiniň kesilendigini aýdýarlar.
Aşa sowuk howa Ahal we Balkan welaýatynda hem maldarçylyk fermalaryna zarba urýar.
Ahal welaýatynyň Ýerbent daýhan birleşiginde, Balkan welaýatynyň Gyzylarbat etrabynyň Tutly we Ýaşlyk daýhan birleşiklerinde ýerleşýän öri meýdanlarynda hem gyşyň aňzak sowugynda iri we ownuk şahly mallar heläk bolýar.
Ýerli çopanlar döwlet we hususy fermalarda hasaba alynýan ýitgileriň prokuratura işgärleri tarapyndan derňelýändigini aýdýarlar.
“Prokuratura işgärleri Jeep maşynlarynda çopan goşlaryna baryp, doňakçylykda heläk bolan guzularyň maslyklaryny hasaba alýarlar, haram ölen düýeler üçin resminama doldurýarlar, heläk bolan arryk, hor goýun geçiler üçin protokol doldurýarlar” diýip, bir ýerli çopan Azatlyk Radiosynyň habarçysyna gürrüň berdi.
Prokuratura barlaglary, ýerli çarwadarlara görä, heläk bolan mallaryň ölümi bilen bagly günäkärleri gözleýär
“Günä kimde, tebigatdamy ýa çopanda diýen mesele boýunça iş alyp barýarlar. Şeýle derňwelerde elmydama çopanlar ýetirilen zyýanyň öwezini dolmaly bolýarlar” diýip, ýerli çopanlar aýdýarlar.
Döwlet metbugaty adatdan daşary aýazyň maldarçylyk we guşçulyk fermalaryna, galyberse-de, çopan goşlaryna ýetirýän oňaýsyz täsiri barada habar bermeýär.
Azatlyk Radiosynyň habarçylary Mary welaýatynyň Türkmengala we Ýolöten etraplaryndaky öri meýdanlarynda hem mallaryň sowukdan heläk bolýandyklaryny habar berýärler, esasan täze doglan göleleriň aňzakda doňup ölmegi çopanlary alada goýýar.
“Bogaz sygyrlar gijelerine guzlasalar, täze doglan göleler sowuk howa çydaman doňup galýarlar. Biz gijelerine mal ýataklaryna aýlanýarys, emma irden mallary ýataklardan çykaranymyzda öli gölejikleri tapýarys. Ýüregimiz agyrýar” diýip, maryly çopanlar Azatlygyň habarçysyna gürrüň berdi.
Mal eýeleri bu ýagdaýa çuňňur gynanýandyklaryny aýdýarlar. Çopanlar bogaz sygyrlaryň göle dogurýandygyny bilseler täze doglan göleleri köne ýorganlar bilen ýylatmaga çalyşýandyklaryny aýdýarlar.
Ýöne gije wagty doglan göleler çopanlaryň rehim-şepagatyndan we aýratyn aladasyndan mahrum bolýarlar.
Bu aralykda, sebitiň öri meýdanlaryndaky ot-iým ýetmezçiligi çarwadarlary köseýär.
Çopan goşlarynda hem ýagdaýlar öwerlik däl. Çopanlar kepbelerde ýylanmak üçin odunlarynyň azalýandygyny, solýarka ýetmezçiligi sebäpli kepbelerdäki peçlerini işledip bilmeýändiklerini aýdýarlar.
“Solýarka bolmansoň, solýarka peçlerimizi hem ýakyp, ýylanyp bilmeýäris. Irden howa juda sowaýar. Kellämizi ýorgandan çykarasymyz gelmeýär” diýip, çopanlar gürrüň berýärler.
Azatlygyň Lebapdaky habarçysy sebitde höküm sürýän doňakçylygy suratlandyrdy.
Sebitdäki şor suw akabalarynyň ençemesiniň, kollektorlaryň kenarlarynda buzlar emele geldi. Türkmenabadyň Zerger şäherçesini kesip geçýän kollektorda doňaklyk emele geldi. Şeýle-de, habarçymyz Mary Türkmenabat magistral ýolunyň ugrunda park edilen ençeme daşary ýurt ýük ulaglaryna görendigini habar berýär. “Ýük ulaglary ot ýakyp, dizel baklaryny ýyladýarlar” diýip, lebaply sürüji Azatlyk Radiosynyň habarçysyna gürrüň berdi.
Dizel ýangyjyny ulanýan sürüjiler aňzak howa sebäpli baklarda dizel ýangyjynyň doňýandygyny aýdýarlar.
Türkmenistanyň hökümeti adatdan daşary sowuk howada maldarçylyk we guşçulyk hojalyklaryň ýüzbe-ýüz bolýan kynçylyklaryny boýun alyp, beýanat bermeýär.
Berk döwlet gözegçiligindäki metbugat serişdeleri raýatlaryň adatdan daşary aňzakda ýüzbe-ýüz bolýan kyn durmuş şertleri barada habar bermeýär.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.