Şu gün Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklar institutynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde düýn Awaza milli syýahatçylyk zolagynyň Kongresler merkezinde geçirilen Araly halas etmegiň Halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň sammitiniň jemlerine bagyşlanan maslahat geçirildi. Çärä ýurdumyzyň daşary syýasat edarasynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri, bilermen-ekologlar, syýasatşynaslar, ýokary okuw mekdepleriniň professor-mugallymlary, talyp ýaşlar, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylary gatnaşdylar.
Olar öz çykyşlarynda Hazar deňziniň türkmen kenarynda Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Nursultan Nazarbaýewiň, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň, Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň we Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan çagyrylan Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sooronbaý Žeenbekowyň gatnaşmagynda geçirilen sammitiň aýratyn ähmiýetini bellediler. Şonda döwletleriň Prezidentleri AHHG-nyň işini kämilleşdirmegiň anyk ugurlaryny kesgitlediler hem-de Aral meselesini çözmekde ýurtlaryň özara gatnaşyklaryny berkitmäge tarap ýolda ýene bir ädim ätdiler.
Döwlet Baştutanlarynyň maslahatynyň barşynda gaznanyň işini kämilleşdirmegiň anyk ýollary bellenildi hem-de Aral meselesiniň çözgüdini tapmakda ýurtlaryň hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmagyň ýolunda netijeli çäreler geçirildi.Bu meselä içerki, sebit meselesi hökmünde seredilip bilinmez, şonuň üçin ony üstünlikli çözmegiň ýolunda dünýä bileleşiginiň goldawy, täze, toplumlaýyn halkara çemeleşmesi, BMG-niň bu işe yzygiderli gatnaşmagy zerurdyr.
Halkara gatnaşyklar institutynda geçirilen şu gezekki maslahata gatnaşyjylar sammitde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gaznanyň işini kämilleşdirmek bilen baglylykda, öz wagtynda öňe süren netijeli başlangyçlarynyň ähmiýetini bellediler.Milli Liderimiziň Araly halas etmegiň Halkara gaznasynyň öňünde durýan meseleleri çözmäge yzygiderli esasda çemeleşýändigi aýratyn möhüm bolup durýar. Şunda esasy many-mazmun sebitde özara gatnaşyklar bilen bagly meselelere seretmek boýunça takyk guralan yzygiderli işlerde jemlenýär.
Döwlet Baştutanymyz, ozaly bilen, ilkinji ädim hökmünde sebitleýin sammite taýýarlyk görlende ýokary derejedäki duşuşygyň gün tertibine girizip boljak meselelere garamak üçin bilermenleriň derejesinde maslahat geçirmegiň möhümdigini belledi.Bilermenleriň işiniň netijelerini jemlemek hem-de sebitleýin hyzmatdaşlygyň ugurlaryny kesgitlemek üçin, şeýle hem maksadalaýyk bolan ýagdaýynda zerur bolan resminamalary işläp taýýarlamak üçin milli Liderimiz ministrleriň duşuşygyny geçirmegiň möhümdigini aýtdy, şolaryň jemleriniň esasynda gün tertibi döwlet Baştutanlarynyň sammiti üçin bäştaraplaýyn resminamalar taýýarlanylar.
Geljekde şeýle tejribe Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Maslahat beriji geňeşini döretmäge mümkinçilik berer, şeýle hem hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň pikirine görä, munuň özi yzygiderli geçirilýän sammitleriň çäklerinde gepleşiklere BMG, AHHG, GDA ýaly abraýly halkara guramalaryň ýolbaşçylaryny çagyrmaga mümkinçilik berer, bu bolsa Aral meselesi boýunça dünýä bileleşiginiň hyzmatdaşlygyny pugtalandyrar. Şunuň bilen baglylykda, 2012-nji ýylyň iýun aýynda Rio-de-Žaneýroda geçirilen (Rio+20) Durnukly ösüş boýunça maslahatda döwlet Baştutanymyz BMG-niň işiniň aýratyn ugruny işläp taýýarlamagy, ony BMG-niň Aral üçin Ýörite maksatnamasy diýip atlandyrmagy teklip etdi.
Bu maksatnama Aral deňzi sebitindäki ýagdaýy durnuklaşdyrmak we gowulandyrmak boýunça anyk meýilnamalary öz içine alyp bilerdi.Aral deňzi sebitinde Durnukly Ösüş maksatlaryny amala aşyrmak üçin AHHG-nyň we Birleşen Milletler Guramasynyň arasyndaky hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek onuň esasy wezipesi bolup durýar.
BMG-niň Aral deňzi üçin Ýörite maksatnamasy geljekde içerki suw howdanlarynyň meseleleri boýunça BMG-niň köptaraplaýyn resminamalaryny işläp taýýarlamak üçin binýat bolup hem bilerdi. Şonuň netijesinde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy halkara suw diplomatiýasyny ösdürmäge uly goşant bolar.
Awaza milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen taryhy sammitiň ähmiýetini belläp, Halkara gatnaşyklar institutynda geçirilen maslahata gatnaşyjylar bäştaraplaýyn duşuşygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň jebisliginiň ýokary derejesiniň, sebitiň möhüm meselelerini çözmekde umumy tagallalary birleşdirmegiň aýdyň beýany bolup durýandygy barada bir pikire geldiler.
Munuň özi häzirki döwürde, biziň ýurtlarymyzyň hyzmatdaşlygyny berkitmäge gönükdirilen syýasy-diplomatik häsiýetli çäreleriň toplumyny yzygiderli esasda durmuşa geçirýän döwründe aýratyn möhümdir. Şunuň bilen baglylykda, bu sammit biziň döwletlerimiziň giň ugurlar boýunça hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmeginde ýene bir möhüm tapgyr boldy.
Mundan başga-da, AHHG-ny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň döwletara suw akymlaryny peýdalanmak ulgamynda çuňňur taryhy köklere, medeniýetiň, däp-dessurlaryň umumylygyna esaslanýan köpasyrlyk dost-doganlyk ruhunda deňhukukly hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň we pugtalandyrmagyň zerurdygyny kesgitländiklerine üns çekildi.
Türkmenistanyň Araly halas etmegiň Halkara gaznasyna başlyklyk etmeginiň üstünlikli bolandygyny bu guramany esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň AHHG-nyň müdiriýetiniň 2018-nji ýylyň 30-njy ýanwarynda Aşgabatda bolan mejlisiniň çäklerinde gazanylan ylalaşyklaryň uly ähmiýete eýedigini belländikleri subutnama bolup durýar, şonda Merkezi Aziýanyň durnukly ösüşi üçin daşky gurşawy goramak boýunça sebitleýin maksatnamanyň işlenip taýýarlanylmagyna ýardam bermek maksady bilen, halkara guramalar we hyzmatdaşlar bilen geňeşmeleri geçirmek üçin milli hem-de sebit bilermenler toparlaryny döretmek baradaky çözgüt ylalaşyldy. Şeýle hem AHHG-nyň işiniň maglumat-seljerme üpjünçiligini gowulandyrmak boýunça çäreler bellenildi, onuň işine milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow uly ähmiýet berýär.
Bu mesele boýunça maslahatlaryň, simpoziumlaryň we beýleki duşuşyklaryň geçirilmegine taýýarlyk beýan edildi, bu guramanyň Ýerine ýetiriji komitetiniň şahamçalarynyň, ýörite agentlikleriniň hem-de Aral deňzi sebitinde durmuş-ekologiýa ýagdaýyny sagdynlaşdyrmak boýunça ýardam berýän gaznalaryň işleri utgaşdyryldy.
Türkmenistanyň başlyklyk etmeginde AHHG-da esaslandyryjy döwletleriň milli bilermenlerini hem-de halkara hyzmatdaşlary çekmek bilen, Aral deňzi sebitiniň ýurtlaryna ýardam bermek boýunça Hereketleriň maksatnamasynyň konsepsiýasy (dördünji tapgyr) taýýarlanyldy.Häzirki wagtda gaznanyň çäklerinde, şeýle hem Merkezi Aziýanyň daşky gurşawyny goramak boýunça Hereketleriň sebit meýilnamasyny kämilleşdirmek boýunça hem işler geçirilýär.
Türkmenistan AHHG-nyň işiniň utgaşdyrylmagyna jogapkär bolmak bilen, sebitiň ýurtlarynyň Merkezi Aziýada durnukly ösüş üçin daşky gurşawy goramak hakynda Çarçuwaly Konwensiýa goşulyşmak işini çaltlandyrmak boýunça tagallalar edýär.Halkara gatnaşyklar institutynda geçirilen maslahata gatnaşyjylar Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan öňe sürlen suw serişdelerini bilelikde dolandyrmak meselesinde, esasan-da, howanyň üýtgemegini we suw serişdeleriniň azalmagyny hasaba almak bilen, sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerini nazarda tutýan hukuk guralyny döretmegiň zerurdygy baradaky teklibiň Birleşen Milletler Guramasynyň suwa bolan elýeterliligiň adamyň esasy hukugy bolup durýandygyny ykrar etmek baradaky başlangyjyny iş ýüzünde durmuşa geçirmegiň kepili boljakdygyny nygtadylar.